Kodeks pracy narzuca na pracodawców obowiązek zapewniania pracownikom bezpiecznych, higienicznych i ergonomicznych warunków pracy oraz pełnej informacji dotyczącej ryzyka występującego na poszczególnych stanowiskach. Wymagania dotyczące oceny ryzyka zawodowego zostały sformułowane w art. 226 Kodeksu, zgodnie z którym pracodawca ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko, a także informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą i obowiązujących w zakładzie zasadach ochrony przed zagrożeniami. Jak jednak prowadzi się ocenę ryzyka zawodowego dla poszczególnych stanowisk pracy? Przedstawione poniżej wytyczne bazują na przykładzie ryzyka zawodowego dla operatora wózka widłowego.
Karta oceny ryzyka zawodowego
Wykorzystywane przez specjalistów BHP karty oceny ryzyka zawodowego bazują na wymaganiach i założeniach normy PN-N 18002. Niezależnie od stanowiska i środowiska pracy, w jakim oceniane jest ryzyko zawodowe, karta powinna zostać uzupełniona o informacje na temat:
- Charakterystyki stanowiska pracy,
- Czynności wykonywanych na stanowisku,
- Dokumentów odniesienia dotyczących bezpieczeństwa na danym stanowisku,
- Zagrożeń i źródeł zagrożeń na danym stanowisku pracy,
- Możliwych skutków dla zdrowia pod wpływem oddziaływania wyżej wymienionych zagrożeń,
- Podejmowanych działań profilaktycznych zapobiegających zagrożeniom,
- Prawdopodobieństwa wystąpienia urazów i ciężkości następstw wypadków,
- Dodatkowych działań technicznych i organizacyjnych koniecznych do podjęcia w celu zmniejszenia ryzyka,
- Szacowanego ryzyka po zastosowaniu wyżej opisanych działań,
- Podsumowującego określenia poziomu ryzyka zawodowego na ocenianym stanowisku.
Odwołując się do przykładu operatora wózka widłowego, analiza poszczególnych punktów obowiązkowych do wypełnienia na karcie oceny ryzyka zawodowego pomoże ukazać dokładnie proces, w ramach którego otrzymuje się ostateczny poziom ryzyka na danym stanowisku.
Ocena ryzyka zawodowego dla operatora wózka widłowego
W ramach charakterystyki stanowiska pracy, karta oceny ryzyka zawodowego powinna zawierać dokładny opis stanowiska pracy. W opisie tym należy dookreślić stosowane materiały, narzędzia i maszyny, a więc w przypadku operatora wózka widłowego zarówno fakt korzystania z wózka, jak i obecność na stanowisku pracy palet, beczek i innych materiałów przenoszonych za pomocą wózka widłowego. Opis stanowiska powinien zawierać także wyszczególnione zadania wykonywane na danym stanowisku, opisując je możliwie najbardziej szczegółowo – im dokładniejsza analiza stanowiska, tym precyzyjniejsza ocena ryzyka zawodowego.
Przechodząc do kwestii zagrożeń występujących w danym środowisku pracy, podczas oceny ryzyka zawodowego należy szczegółowo opisać wszystkie występujące w środowisku pracy czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe. Dla operatora wózka widłowego będzie to więc konieczność pracy z maszyną, praca z ciężkimi przedmiotami, ekspozycja na zanieczyszczenia, a także hałas powodowany przez pracę w magazynie czy silnik wózka widłowego. Opis zagrożeń pojawiających się w środowisku pracy prowadzi bezpośrednio do wyciągnięcia wniosków na temat możliwych skutków dla zdrowia pod wpływem oddziaływania wyżej wymienionych zagrożeń – dla operatora wózka widłowego możliwym skutkiem może być między innymi wypadek wózka widłowego czy uszkodzenie ciała z powodu nieprawidłowej pracy maszyny, ale też chroniczne zmęczenie stwarzające dodatkowe zagrożenia w postaci wyższego ryzyka wypadków.
Pracodawca lub specjalista BHP przygotowujący kartę oceny ryzyka zawodowego powinien wyszczególnić w niej stosowane środki ochrony zbiorowej i indywidualnej, którymi w przypadku operatora wózka widłowego będą m.in. nauszniki (w przypadku pracy w środowisku hałaśliwym), kombinezon ochronny zabezpieczający ciało przed uszkodzeniami, odpowiednie obuwie robocze niwelujące ryzyko uszkodzenia stopy podczas zbliżania się do i pracy w maszynie, a także kask, który może okazać się niezbędny podczas wypadków.
Wyniki oceny ryzyka zawodowego powinny być znane wszystkim pracownikom zatrudnionym na danym stanowisku i na bieżąco aktualizowane w razie wprowadzenia w środowisku nowych czynników mogących wpływać na poziom ryzyka zawodowego. Operatorzy wózków widłowych, choć z pozoru narażeni na mniejszą liczbę zagrożeń niż pracownicy magazynowi samodzielnie dźwigający paczki czy poruszający się po zakładzie podlegają równie surowej kontroli i ocenie ryzyka zawodowego, jak inne, bardziej wymagające stanowiska.
Jak ocenić ryzyko zawodowe na poszczególnych stanowiskach?
Pracodawca ma obowiązek prowadzenia oceny ryzyka zawodowego, ale Kodeks pracy nie wyszczególnia trybu, w jakim ocena taka ma się odbyć. Pracodawcy mogą więc korzystać zarówno z pomocy zewnętrznych firm specjalizujących się w tematyce BHP, wykorzystać wiedzę i doświadczenie wewnętrznych struktur odpowiedzialnych za BHP lub też samodzielnie przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego na podstawie gotowych kart oceny ryzyka dostępnych w sklepach BHP i zgodnych z wymogami PN-N 18002.